ofinanse

Choroba Holenderska, znana również jako „Dutch Disease” (ang. „Dutch Disease”), to termin ekonomiczny używany do opisania zjawiska, w którym szybki wzrost sektora surowcowego, jak na przykład wydobycie ropy naftowej lub gazu, prowadzi do niekorzystnych skutków dla reszty gospodarki. Termin ten pochodzi od doświadczeń Holandii w latach 60. XX wieku, kiedy odkrycie bogatych złóż gazu ziemnego miało poważne konsekwencje dla jej gospodarki. Artykuł ten przybliży definicję choroby holenderskiej, jej mechanizmy działania oraz skutki dla gospodarek krajowych.

Historia i Geneza

Termin „choroba holenderska” został ukuty przez ekonomistów w latach 70. XX wieku. Jego początki sięgają 1959 roku, kiedy to w Holandii odkryto ogromne złoża gazu ziemnego w regionie Groningen. Oczekiwano, że odkrycie to przyniesie ogromne korzyści gospodarcze, ale w rzeczywistości spowodowało szereg niekorzystnych skutków. Wzrost eksportu gazu doprowadził do umocnienia się holenderskiego guldena, co z kolei sprawiło, że holenderskie towary stały się droższe na rynkach międzynarodowych. W rezultacie nastąpił spadek konkurencyjności innych sektorów przemysłu, zwłaszcza przemysłu wytwórczego i rolnictwa.

Mechanizm Działania Choroby Holenderskiej

Choroba Holenderska działa w kilku kluczowych etapach:

1. Odkrycie Surowców: Proces zwykle zaczyna się od odkrycia lub znaczącego wzrostu eksportu surowców naturalnych, takich jak ropa naftowa, gaz ziemny, minerały czy metale szlachetne.
2. Wzrost Eksportu: Eksport surowców naturalnych prowadzi do wzrostu dochodów i wpływów z tytułu sprzedaży tych surowców na rynkach międzynarodowych. Wzrost przychodów często prowadzi do umocnienia lokalnej waluty, ponieważ zagraniczne środki finansowe napływają do kraju.
3. Umocnienie Waluty: Wzrost wartości lokalnej waluty sprawia, że krajowe towary stają się droższe dla zagranicznych nabywców. To prowadzi do spadku eksportu innych sektorów gospodarki, takich jak przemysł wytwórczy czy rolnictwo, które stają się mniej konkurencyjne na rynkach międzynarodowych.
4. Negatywne Skutki dla Sektorów Niewydobywczych: Sektory niewydobywcze, które nie korzystają z wzrostu dochodów z surowców, mogą zacząć cierpieć z powodu spadku konkurencyjności. Może to prowadzić do spadku zatrudnienia, zmniejszenia inwestycji i spadku wzrostu gospodarczego w tych sektorach.
5. Polityka Fiskalna i Monetarna: Rządy mogą podejmować różne działania, aby złagodzić skutki choroby holenderskiej, takie jak inwestycje w infrastrukturę, wsparcie dla sektora niewydobywczego lub stworzenie funduszy stabilizacyjnych.

Przykłady i Skutki

Choroba Holenderska nie jest zjawiskiem unikalnym dla Holandii. Można ją zaobserwować w różnych krajach, które odkryły bogate złoża surowców naturalnych:

1. Norwegia: Norwegia, podobnie jak Holandia, odkryła duże złoża ropy naftowej i gazu w Morzu Północnym. Kraj ten, pomimo że efektywnie zarządzał swoimi zasobami, także doświadczył niektórych skutków choroby holenderskiej, takich jak wzrost wartości korony norweskiej i zmniejszenie konkurencyjności niektórych sektorów.
2. Niger: W Nigerze odkrycie złóż uranu doprowadziło do pewnych podobnych problemów. Wzrost eksportu uranu przyczynił się do wzmocnienia lokalnej waluty, co z kolei wpłynęło na konkurencyjność innych sektorów gospodarki.
3. Rosja: Rosja, jako jeden z największych producentów ropy naftowej i gazu, również doświadczał skutków choroby holenderskiej. Chociaż rząd starał się stabilizować gospodarkę, wpływ surowców na kurs rubla i konkurencyjność przemysłu był zauważalny.

Wenezuela i Choroba Holenderska

Wenezuela jest jednym z największych producentów ropy naftowej na świecie i przez wiele lat ropy była kluczowym źródłem dochodów dla kraju. Wzrost cen ropy naftowej w latach 2000-2014 przyniósł ogromne dochody, które początkowo były źródłem nadziei na rozwój i modernizację kraju.

Skutki Choroby Holenderskiej w Wenezueli

1. Wzrost Wartości Waluty i Utrata Konkurencyjności: Podobnie jak w przypadku choroby holenderskiej, wzrost dochodów z ropy przyczynił się do umocnienia boliwara, wenezuelskiej waluty. Wyższy kurs boliwara sprawił, że wenezuelskie towary i usługi stały się droższe na rynkach międzynarodowych, co zmniejszyło konkurencyjność innych sektorów gospodarki, takich jak przemysł i rolnictwo.
2. Zaniedbanie Innych Sektorów: Wzrost dochodów z ropy naftowej doprowadził do zaniedbania innych sektorów gospodarki. Wenezuela skoncentrowała swoje wysiłki na przemyśle naftowym, co spowodowało spadek inwestycji w sektorach takich jak przemysł wytwórczy, rolnictwo i usługi. Efektem była zmniejszona różnorodność gospodarki i większa zależność od jednego surowca.
3. Polityka Ekonomiczna i Kryzys: Rząd Wenezueli próbował wykorzystać dochody z ropy do realizacji różnych programów społecznych i rozwojowych. Jednakże, brak dywersyfikacji gospodarki i nieefektywne zarządzanie funduszami doprowadziły do problemów takich jak hiperinfacja, deficyty budżetowe i kryzys gospodarczy. Kryzys polityczny i gospodarczy pogłębił problemy kraju, prowadząc do poważnych trudności społecznych.
4. Spadek Ceny Ropy: W 2014 roku ceny ropy zaczęły spadać, co miało katastrofalne skutki dla Wenezueli, której gospodarka była silnie uzależniona od tego surowca. Spadek dochodów z ropy ujawnił głębokie problemy strukturalne i spowodował załamanie gospodarki, prowadząc do braku podstawowych dóbr, wysokiej inflacji i ogromnego kryzysu humanitarnego.

Działania i Reakcje

1. Reformy Ekonomiczne: Rząd Wenezueli wprowadzał różne reformy w odpowiedzi na kryzys, takie jak kontrole cenowe i walutowe, ale wiele z tych działań nie przyniosło długotrwałej poprawy. Często prowadziły one do dodatkowych problemów, takich jak niedobory towarów i czarny rynek.
2. Zrównoważenie Dochodów: W dłuższej perspektywie Wenezuela próbowała zwiększyć zrównoważenie dochodów i diversyfikować gospodarkę, ale te wysiłki były często hamowane przez niestabilność polityczną, korupcję i brak efektywnej polityki gospodarczej.

Wenezuela jest przykładem, jak choroba holenderska może wpłynąć na kraj o bogatych zasobach naturalnych. Zjawisko to pokazuje, jak zależność od jednego surowca może prowadzić do problemów gospodarczych, gdy ceny surowca zmieniają się lub gdy sektor wydobywczy nie jest w stanie długoterminowo wspierać zrównoważonego rozwoju gospodarki. Zmniejszenie zależności od surowców naturalnych, inwestycje w różnorodne sektory oraz efektywne zarządzanie dochodami z surowców mogą pomóc w łagodzeniu skutków choroby holenderskiej i wspierać stabilny rozwój gospodarczy.

Działania Zapobiegawcze i Polityka

Aby złagodzić skutki choroby holenderskiej, kraje mogą przyjąć różne strategie:

1. Fundusze Stabilizacyjne: Utworzenie funduszy, które gromadzą dochody z surowców naturalnych i wykorzystują je do stabilizacji gospodarki i wspierania innych sektorów. Przykładem jest Norweski Fundusz na Rzecz Rozwoju Zrównoważonego.
2. Dywersyfikacja Gospodarki: Wspieranie i inwestowanie w różnorodne sektory gospodarki, aby zmniejszyć zależność od surowców i zwiększyć ogólną odporność gospodarki na wahania cen surowców.
3. Polityka Kursowa: Zarządzanie polityką kursową w celu minimalizacji wpływu wzrostu wartości lokalnej waluty na konkurencyjność sektora eksportowego.
4. Inwestycje w Innowacje: Promowanie innowacji i rozwoju technologii w sektorach niewydobywczych, aby zwiększyć ich konkurencyjność na rynku globalnym.

---

Choroba Holenderska jest istotnym zagadnieniem w ekonomii, które ilustruje, jak odkrycia surowców naturalnych mogą prowadzić do nieoczekiwanych i negatywnych skutków dla gospodarki. Historia Holandii pokazuje, że szybki wzrost sektora surowcowego może prowadzić do osłabienia innych sektorów gospodarki, jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie środki zaradcze. Efektywne zarządzanie dochodami z surowców, dywersyfikacja gospodarki i inwestycje w stabilizację mogą pomóc krajom uniknąć pułapek związanych z chorobą holenderską i zapewnić zrównoważony rozwój gospodarczy.